Indus Water Treaty Agreement!
ఈ ఒప్పందం ప్రధాన ఉద్దేశ్యం ఇండస్ నది నదీ వ్యవస్థ నుండి వచ్చే నీటిని భారతదేశం మరియు పాకిస్తాన్ మధ్య న్యాయంగా పంచుకోవడం. 1947 విభజన తర్వాత, రెండు దేశాల మధ్య నీటి సమస్య తలెత్తింది. దీన్ని పరిష్కరించడానికి ప్రపంచ బ్యాంక్ మద్ధతుతో ఈ ఒప్పందం కుదిరింది.
Join Our Telegram Channel For More Job Updates
ఇండస్ జలాల ఒప్పందం (Indus Water Treaty)
సంవత్సరం : 1960 ( సెప్టెంబర్ 19 )
ఒప్పందం చేసిన దేశాలు : భారతదేశం మరియు పాకిస్తాన్
మధ్యవర్తిత్వం చేసిన దేశం : ప్రపంచ బ్యాంక్
సంతకం చేసిన నాయకులు :
- భారత ప్రధాని జవహర్లాల్ నెహ్రూ
- పాకిస్తాన్ అధ్యక్షుడు అయూబ్ ఖాన్
సింధు నది వ్యవస్థలోని నదుల జలాలు ఎక్కువగా టిబెట్ మరియు హిమాచల్ ప్రదేశ్ మరియు జమ్మూ & కాశ్మీర్‌లోని హిమాలయ శ్రేణులలో ఉద్భవించాయి. అవి పంజాబ్ మరియు సింధ్ మీదుగా ప్రయాణించి కరాచీకి దక్షిణంగా ఉన్న అరేబియా సముద్రంలోకి, అలాగే గుజరాత్‌లోని కోరి క్రీక్‌లోకి ప్రవహిస్తాయి. పాకిస్తాన్ యొక్క సగటు వార్షిక అందుబాటులో ఉన్న నీటి వనరు 218 బిలియన్ m3. ఒకప్పుడు ఈ నదుల వెంట ఇరుకైన నీటిపారుదల భూమి మాత్రమే ఉండేది, గత శతాబ్దంలో జరిగిన పరిణామాలు 2009 నాటికి పాకిస్తాన్‌లో మాత్రమే 47 మిలియన్ ఎకరాలకు (190,000 కిమీ2) నీటిని అందించే కాలువలు మరియు నిల్వ సౌకర్యాల యొక్క పెద్ద నెట్‌వర్క్‌ను సృష్టించాయి, ఇది ఏ ఒక్క నదీ వ్యవస్థలోనూ అతిపెద్ద నీటిపారుదల ప్రాంతాలలో ఒకటి.
ఒప్పందం యొక్క నేపథ్యం
ఇండస్ జలాల ఒప్పందం (Indus Water Treaty) అనేది భారతదేశం మరియు పాకిస్తాన్ మధ్య 1960లో కుదిరిన ఒక చారిత్రాత్మక జల ఒప్పందం. ఇది ప్రపంచ బ్యాంక్ మద్యవర్తిత్వంతో ఏర్పడినది. దేశ విభజన తర్వాత ఈ ఒప్పందం ద్వారానే రెండు దేశాలు నదీజలాలను పంచుకుంటున్నాయి. భారతదేశం మరియు పాకిస్తాన్ మధ్య జరిగిన విభజన తర్వాత ఈ ప్రాంతాల్లో ఉన్న నదులపై హక్కుల విషయంలో తలెత్తిన వివాదాలను పరిష్కరించేందుకు ఈ ఒప్పందం చాలా కీలకంగా నిలిచింది. ఈ ఒప్పందం ద్వారా రెండు దేశాల మధ్య శాంతి స్థాపనకు దోహదపడింది మరియు ఇది వరుసగా దాదాపు ఆరు దశాబ్దాలు కొనసాగుతున్న అరుదైన ఒప్పందాల్లో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.
1947లో భారత ఉపఖండ విభజన తర్వాత ఇండస్ నదీ వ్యవస్థ రెండూ దేశాల్లోకి విస్తరించి ఉండటంతో జలాల వినియోగంపై వివాదాలు మొదలయ్యాయి. ఈ సమస్యను పరిష్కరించేందుకు ప్రపంచ బ్యాంక్ నడుం చుట్టి 1960లో “ఇండస్ జలాల ఒప్పందం”ను అమలులోకి తీసుకొచ్చింది.
10,956 TG GPO ఉద్యోగాలతో భారీ నోటిఫికేషన్ 2025
ప్రధాన నదులు
ఇండస్ నదీ వ్యవస్థలో ప్రధానంగా ఆరు నదులు ఉంటాయి:
1. ఇండస్ నది – ఇది తిబెట్ ప్రాంతంలోని మానస సరోవరానికి సమీపంగా ఉద్భవించి భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మీదుగా అరేబియన్ సముద్రంలో కలుస్తుంది.
2. జెలం – ఈ నది జమ్ము కాశ్మీర్‌లో ఉద్భవించి పాకిస్తాన్‌లో ప్రవహిస్తుంది.
3. చెనాబ్ – ఈ నది కూడా భారతదేశం నుంచి పాకిస్తాన్‌లోకి ప్రవహిస్తుంది.
4. రవి – భారతదేశంలోని హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లో ఉద్భవించి పాకిస్తాన్‌లో కలుస్తుంది.
5. బియాస్ – ఈ నది పూర్తిగా భారతదేశంలోనే ప్రవహించి సటలెజ్‌తో కలుస్తుంది.
6. సటలెజ్ – హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లోని తిబెట్ సరిహద్దులో ఉద్భవించి పాకిస్తాన్‌లో కలుస్తుంది.
ఒప్పందంలోని కీలక విషయాలు
- పశ్చిమ నదులు (ఇండస్, జెలం, చెనాబ్): ఈ నదులపై ప్రధాన హక్కులు పాకిస్తాన్కు ఉన్నాయి. భారత్ తక్కువ మోతాదులో నీటిని వ్యవసాయం, గృహవాడకం, హైడ్రోపవర్ ఉత్పత్తికి వినియోగించవచ్చు.
- తూర్పు నదులు (రవి, బియాస్, సటలెజ్): ఈ నదులపై పూర్తిగా భారతదేశంకు హక్కులు కలవు.
ఒప్పందానికి అనుసంధానమైన నిబంధనలు :
- ప్రమాద నివారణ వ్యవస్థ: ఇరు దేశాలు వారి నిర్మాణ ప్రణాళికలను తెలియజేయాలి.
- వివాద పరిష్కార ప్రక్రియ: చర్చలు, ప్రపంచ బ్యాంక్, న్యాయాధిపతుల ద్వారా పరిష్కరించాలి.
- పరిశీలన అధికారి (Indus Water Commissioner): ఇరు దేశాల్లోనూ ఒక ఒక్కరి ఉండాలి. వారే నదుల వినియోగంపై సమాచారం పంచుకుంటారు.
ఒప్పందం యొక్క ప్రయోజనాలు :
ఈ ఒప్పందం ద్వారా రెండు దేశాల మధ్య నీటి వినియోగంపై స్పష్టత ఏర్పడింది. ఇది శాంతి కాపాడేందుకు ఒక ఆధారంగా పనిచేసింది. సాగునీటి అవసరాలు, ప్రజల జీవనోపాధి, విద్యుత్ ఉత్పత్తి అవసరాలకు ఈ ఒప్పందం మద్దతు ఇచ్చింది. అంతర్జాతీయంగా ఈ ఒప్పందం జల పాలనలో ఒక మోడల్‌గా గుర్తింపు పొందింది. ఇది పరస్పర సహకారం మరియు విశ్వాసానికి ప్రతీకగా నిలిచింది. అంతేకాకుండా, ఇది పరిసరాల పరిరక్షణ, నీటి వనరుల సమర్థ వినియోగానికి దోహదపడింది.
ప్రాధాన్యత :
- ఇది ప్రపంచంలోకే ఒక అత్యంత విజయవంతమైన అంతర్జాతీయ జల ఒప్పందం.
- భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య జరిగిన మూడు యుద్ధాల తర్వాత కూడా ఇది కొనసాగుతుండటం దీని స్థిరతను సూచిస్తుంది.
- సాగునీటి అవసరాలకు, ప్రజల జీవన విధానానికి ఇది చాలా కీలకం.
ఇటీవలి పరిణామాలు :
- 2016 ఉరీ దాడి తర్వాత భారత్ ఈ ఒప్పందాన్ని పున:పరిశీలించాలని నిర్ణయించింది.
- 2019 పుల్వామా దాడి తరువాత, భారత్ రవి నది నీటిని పూర్తిగా దేశంలోనే వినియోగించాలని ప్రకటించింది.
- 2023లో, భారత్ ఈ ఒప్పందంపై మార్పులు కోరుతూ పున:బోధనకు అవకాశం ఇవ్వాలని ప్రపంచ బ్యాంక్‌ను కోరింది.
- 2025 పహల్గామ్ దాడి తరువాత, 2025 ఏప్రిల్ 23న భారత ప్రభుత్వం ఈ ఒప్పందాన్ని మొదటిసారిగా నిలిపివేసింది.
వివాద పరిష్కార వ్యవస్థ :
ఈ ఒప్పందం ప్రకారం వివాదాలను పరిష్కరించేందుకు మూడు దశల పరిష్కార పద్ధతి అమలులో ఉంది. మొదట, ఇరు దేశాల ఇండస్ కమిషనర్లు పరస్పర చర్చల ద్వారా సమస్యలు పరిష్కరించే ప్రయత్నం చేస్తారు. అవసరమైతే నిపుణుల కమిటీ లేదా ప్రపంచ బ్యాంక్ మద్దతుతో న్యాయనిర్ణయం కోసం వెళ్తారు. దీనివల్ల సమస్యలు పెద్ద స్థాయికి చేరక ముందే పరిష్కారానికి నడిపించే అవకాశముంది. 2005లో బగ్లిహార్ డ్యామ్ విషయంలో భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య వచ్చిన వివాదాన్ని ప్రపంచ బ్యాంక్ జోక్యం ద్వారా పరిష్కరించారు.
తీర్మానం :
ఇండస్ జలాల ఒప్పందం అనేది భారతదేశం మరియు పాకిస్తాన్ మధ్య శాంతియుత సంబంధాల సాధనలో ఒక గొప్ప ఉదాహరణ. ఇది రెండు దేశాలు ఎన్నో యుద్ధాలు చేసినప్పటికీ, ఈ ఒప్పందాన్ని కొనసాగిస్తూ రావడం అత్యంత ప్రాశస్త్యమైన విషయం. ఇది జల నిర్వహణలో ఒక అంతర్జాతీయ నమూనా. భవిష్యత్తులో నీటి వనరులపై ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పోటీ పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో, ఇలాంటి ఒప్పందాలు మరింత అవసరమవుతాయి. ఇరు దేశాలు పరస్పర సహకారంతో ఈ ఒప్పందాన్ని మరింత బలపరిచే విధంగా వ్యవహరించాలి.